سعدالدين شپون
سعدالدين شپون (زوکړه ۱۳۱۲ لمريز لېږدي کال، د کندوز ولايت، د خان اباد ولسوالۍ - مړینه د ۱۳۹۶ لمريز لېږدي کال د وږي ۱۹ امريکا) (په انگرېزي:Saadudeen Shpoon) د پښتو داستاني اثارو يو پښتو ژبی ليکوال دی.
مخينه
سعدالدين شپون د ده په خپله وینا د ظاهر شاه د پاچا کېدو پر کال زېږېدلی دی. ظاهر شاه د ۱۳۱۲ په عقرب کې پر تخت کښېناست. کورنۍ یې لوستې وه. پلار یې د دولت په دستگاه کې د ځای او مقام خاوند وو. شپون د ننگرهار ولايت له خوږیاڼیو د کندوز ولايت خان آباد ته کډه شوی وو. سعد الدين شپون د قاضي برهان الدين، چې د اتحاد خان آباد ورځپاڼې مدير وو، زوی او د گهيځ د اوونيزې پازوال چلوونکي منهاج الدين گهيځ ورور دی. نوموړی د کندز په خان آباد ولسوالۍ کې زېږېدلی دی.
هغه مهال افغانستان او په خاص ډول کابل د نوو، بدلون غوښتونکو ځوانانو د مبارزو ډگر وو. سعدالدین شپون که له یوه لوري د بدلون د بهیر لاروی وو، له بل لوري یې ملي واقعیتونه هم له پامه نه غورځول.
زده کړې
سعدالدين شپون خپلې لومړنۍ زده کړې د خان آباد ولسوالۍ په سيمه ايز ښوونځي کې وکړې او د منځنيو زده کړو لپاره د افغانستان پلازمېنې کابل ته تللی او هلته يې د حبيبيې ليسې نه د دوولسم ټولگي بريليک تر لاسه کړی دی. تر دې وروسته يې پر ۱۳۳۵ ل کال د کابل پوهنتون د ژبو او ادبیاتو په پوهنځي کې لوړې زده کړې وکړې. بيا يې نورې زده کړې په امريکا کې سر ته ورسولې او خپله ماسټري يې له دغه هېواده واخيسته.
دندې
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/ps/thumb/0/08/%D8%B3%D9%80%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%B4%D9%BE%D9%88%D9%86.jpg/250px-%D8%B3%D9%80%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%B4%D9%BE%D9%88%D9%86.jpg)
سعد الدين شپون د افغانستان د علومو اکاډمۍ غړيتوب درلود او تر يو څه مودې يې په همدغې اکاډمۍ کې دنده ترسره کړې. په کابل پوهنتون کې یې د اشرف غني، حکیم تڼیوال، بهاءالدین مجروح او نورو په ملتیا په افغانستان کې د علم او علمي څېړنو له پاره له ولسونو سره ناسته ولاړه درلوده. یو وخت د ملگرو ملتو په یو دفتر کې مامور شو او له همدې ځایه، د ثور له کودتا وروسته د بل شوي اور لمبو مهاجرت ته اړوېست. په پېښور کې یې هم د بنسټپالو له نېشونو سره گوزاره ونه شوه، اروپا ته ولاړ او د کوپن هاگن په یو پوهنتون کې یې په تدریس پیل وکړ. وروسته د امریکا غږ راډیو پښتو خپرونې ته ورغی چې له دغه ځایه یې خواږه، تاوده غږ هم د مهاجرینو په کمپونو کې د بې کوره افغانانو خېمي وښورولې. له جنگه مخکې یې شعرونه او لیکنې په دولتي چاپي رسنیو کې خپرېدلې. د افغانستان د نوي نسل د لیکوالو په سرلارو کې راته. هغه تر ډېرې مودې د امريکا غږ راډيو پښتو څانگه کې د وياند او خپرونې چمتوکوونکي په توگه دنده سرته رسولې ده.
ادبي ژوند
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/ps/thumb/8/85/%D8%B3%D9%80%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%80%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%B4%D9%BE%D9%88%D9%86.png/250px-%D8%B3%D9%80%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%80%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%B4%D9%BE%D9%88%D9%86.png)
د ليکوال شپون له لوري د کندوز د خان اباد سيمې انځورونه ښايي په اوسني پښتو داستاني اثارو کې بې جوړې وي. د هغه څېړنيز او روان نثر او د څيری کښنې توان دوی له ډيرو معاصرو کيسه ليکوالو بېلوي او په دې ډول سعدالدین شپون بېل ځېل خپلوي.
مړينه
وتلی افغان لیکوال، شاعر او د کابل پوهنتون پخوانی استاد سعدالدین شپون د امریکا په ویرجینیا ایالت کې د ورپېښې ناروغۍ له کبله د ۱۳۹۶ ل کال د وږي ۱۹ (د ۲۰۱۷ ز کال د سپتمبر ۱۰ مه) د ۸۴ کلونو په عمر ومړ. د ارواښاد استاد سعد الدین شپون جنازه د ۱۳۹۶ ل کال د وږي پر ۲۴ سهار د جمعې پر ورځ له امریکا څخه کابل ته انتقال او بیا د ښخولو لپاره لغمان ولایت ته ولیږدول شوه، چې له غرمې وړاندې په لس نیمو بجو د هغه له وصیت سره سم د لغمان د سرخکانو په سیمه کې د ارواښاد پوهاند محمد حسن کاکړ د قبر ترڅنگ خاورو ته وسپارل شوه.
چاپي آثار
باندنۍ تړنې
- په ويکي شعرونه کې د سعدالدين شپون يو شعر Archived 2016-03-11 at the Wayback Machine.
- د بنگي غاړه - د سعد الدين شپون د لنډو کيسو بشپړ کتاب په سکرېبډ کې.