تاتاري ژبه

تاتاري
	татар теле / tatar tele / تاتار تیلي
په مورنۍ ژبه	روسیه، جمهوریتونه د شوروي له سقوط وروسته
قومیت	تاتار وګړي
شمېر ويناوال	۱۰٫۵ میلیون (۲۰۱۲)
ژبې کورنۍ	تورکي ژبې قپچاق ژبې قپچاق-بلغار تاتاري; ; ;
ليکدود	سريليک ليکدود، لاتين الفبا، عربي الفبا
رسمي حالت
رسمي ژبه په	کينډۍ:د هېواد مالومات تاتارستان (روسیه)
سمونوال	د تاتارستان جمهوریت د علومو اکاډمۍ د ژبو، ادبیاتو او هنرونو انستیتیوت
د ژبې کوډونه
آيسو ۶۳۹-۱	tt
آيسو ۶۳۹-۲	tat
آيسو ۶۳۹-۳	tat
	دا متن فونیټیک سمبولونه لري آی ‌پي‌ ای لري. پرته له مناسب ملاتړه تفسیر، شونې ده د پوښتنې نښان، بکسونه یا نور سمبولونه کرکټرونه بدل کړي يوني کوډ وګورئ.

عامه معلومات
عمومي معلومات	ژبه ; ژوندۍ ژبه
ځانګړې وېشنيزه	Kipchak–Bulgar (en) ; تورکي ژبې
سیمييزيتوب د	لړۍ... باشکيرستان ; نېزني نوګورود ولايت ; تاتارستان ; سوېردلوسک اوبلاست ; اوليانوسک ولايت ; چيليابنسک ولايت ; مسکو ; تيومن ولايت ; اورینبورګ اوبلاست ; پیرم کرائی ; سمارا ولايت ; ادمورتيا جمهوريت
د لیکلو سیسټم	سيريليک ليکدود (۱۹۳۹ – ); لاتين ليکدود (۱۹۲۷ – ۱۹۳۹); Yañalif (en) ; عربي ليکدود ( – ۱۹۲۷)
د ويونکو شمېر	۵٬۲۰۰٬۰۰۰ (۲۰۱۵); ۵٬۴۲۷٬۳۱۸ (۲۰۱۰)
د توکمپوهنې ژبې حالت	۲مه ولايتي کچه
ايزو ۶۳۹-۱ کوډ	tt
د ژبې کوډ	tt
هېواد	روسیه
کورډي‌نېشن	۵۵°۴۸′شمال ۴۹°۰۷′ختیځ / 55.8°شمال 49.12°ختيځ

تاتاري ( سیریلیک : татарча، لاتیني ليکدود : tatarça، عربي ليکدود : تاتارچا) د تورکي ژبې کورنۍ یوه ژبه ده چې د تاتاريانو له خوا ویل کیږي.

تاریخ[سمول]

نن ورځ، تاتار ژبه د ورکې شوې قباچګ ژبو یا د لرغوني ترکي او بلغاریایي ژبو شمال لویدیز څانګه ده. دا ژبه تر ډېره د قفقاز او سلاوي ژبو تر اغېز لاندې ده.

جغرافیایي وېش[سمول]

تاتاري ژبه په روسیه ، منځنۍ اسیا او د روسیې د تاتارېستان خپلواکه جمهوریت او همدارنګه قزاقستان کې ویونکي لري. تاتاري ژبه هم د تاتار لږکیو په منځ کې چې په اوکراین ، ترکیه ، پولنډ ، فنلنډ او چین کې ژوند کوي عام ده.

برسېره پردې، تاتار د شاوخوا 400,000 باشقيرانو مورنۍ ژبه ده ، چې ډیری یې د اوفا په ښار کې ژوند کوي. دا د بشری ژبی ویونکي دي چې په تدریجي ډول یې خپله مورنۍ ژبه پریښوده او د تاتارانو سره د یوځای کیدو په پایله کې تاتار ویونکي شول.

د روسیې د ۲۰۰۲ کال د سرشمیرنې له مخې، د تاتارستان په جمهوریت کې شاوخوا ۹۴٪ تاتاریان او شاوخوا ۷٪ نور توکمونه چې په دغه جمهوریت کې ژوند کوي، تاتار پېژني. ^[۱۱] تر ۹۴٪ زیات تاتاریان په تاتار ژبه پوهیږي. ^[۱۲]

تاتاري ژبه ډېرې ژبې لري.

لیکنه[سمول]

پخوا د تاتار ژبه په مختلفو الفبا لیکل کېده، خو نن ورځ د دې ژبې لپاره تاتار سیریلیک ليکدود کارول کیږي. پخوا، د اورخون کرښه ، د سکي املا الفبا ( د عربي رسم الخط څخه د فارسي الفبا پر بنسټ) او لاتیني الفبا هم د دې لپاره کارول کیده. تر 1920 پورې، تاتارانو خپله ژبه د سکي الفبا په کارولو سره لیکله. له دې وروسته لاتیني لیکنه او بیا سیریلیک لیکنه د دوی د ژبې لپاره عام شوه. نن ورځ، د دې ژبې لپاره د لاتین په بڼه یو بل سکریپټ کارول کیږي، د سیریلیک رسم الخط سره، چې د ترکیې-استانبول الفبا سره ورته دی.

د ژبې ځانګړتیاوې[سمول]

د التایک کورنۍ د ترکي څانګې د ټولو ژبو په څیر، تاتار ژبه هم یو تړلی ژبه ده ؛ په دې معنی چې د کلمې اصلي مادې ته له اضافه شوي ضمیمو څخه نوې معنی رامینځته کیږي او کلمې نه کارول کیږي. د کلمو ریښه تاتار - ترکي ده، مګر دې ژبې د ولګا سیند په اوږدو کې د یورالیک ژبو او همدارنګه د عربي ، فارسي او روسیې څخه ډیری اغیزې ترلاسه کړې. ^[۱۳]

د ويوکو بېلګې[سمول]

Haya - هو
Yuq - نه
isänme(sez)/sawmı(sız) – سلام
sälâm - سلام (دوستانه)
sau bul(ığız)/xuş(ığız) – الوداع
zínhar öchen – مهرباني وکړئ
räxmät – مننه
ğafu it(egez) – زه بخښنه غواړم
min - زه
sin - تاسو (sg. )
ul – هغه
bez - موږ
sez - تاسو
alar - ایشان
millät – ملت
İngliz(çä) – انګلیسي

سرچینې[سمول]

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ Stated in: اتنولوګ. Publisher: SIL International. اثر ژبه: انګليسي ژبه. ISSN: 1946-9675.
↑ Reference URL: https://iso639-3.sil.org/code/tat.
↑ Stated in: The Cambridge Encyclopedia of Language. Page(s): 307. Publisher: Cambridge University Press. د خپرولو نیټه: ۱۹۸۷. ليکوال: David Crystal.
↑ ^۴٫۰۰ ^۴٫۰۱ ^۴٫۰۲ ^۴٫۰۳ ^۴٫۰۴ ^۴٫۰۵ ^۴٫۰۶ ^۴٫۰۷ ^۴٫۰۸ ^۴٫۰۹ Reference URL: http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04_07.xlsДанные.
↑ Document file on Wikimedia Commons: %D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B8%D0%BD%20%D0%90%D0%B7%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B0%20%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%201778.pdf.
↑ Stated in: Ethnologue: Languages of the World, 18th Edition. Retrieved: ۷ مې ۲۰۲۲. Publisher: SIL International. اثر ژبه: انګليسي ژبه. د خپرولو نیټه: ۲۰۱۵.
↑ "اتنولوګ" (په انګليسي ژبه ). SIL International. لاسرسي‌نېټه ۱۰ مې ۲۰۱۹. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); تحقق من التاريخ في: |access-date= (لارښود)ساتنه CS1: ناپېژانده ژبه (link)
↑ "Language". منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
↑ "ScriptSource - Russian Federation". لاسرسي‌نېټه ۲۱ اگسټ ۲۰۲۳. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); تحقق من التاريخ في: |access-date= (لارښود)
↑ کينډۍ:Ethnologue16
↑ "آرشیف کاپي". د اصلي آرشيف څخه پر ۰۴ نومبر ۲۰۰۶ باندې. لاسرسي‌نېټه ۱۱ اکتوبر ۲۰۲۲. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
↑ . 6. Владение языками (кроме русского) населением отдельных национальностей по республикам, автономной области и автономным округам Российской Федерации(Knowledge of languages other than Russian by the population of republics
↑ Татарский язык в Интернете: информация о методах и средствах обучения

بهرنۍ لینک[سمول]

د تاتار ژبه د ایتونولوګ بایگانی‌شده کې
د تاتار شعر بایگانی‌شده لخوا آرشیف شوی

الگو:کد زبان‌های معرفی‌شده در ایزو ۶۳۹-۳ که حرف اول عنوان بین‌المللی آن‌ها حرف T است

[b096ce736246deae93782819465859680c66015c-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ Stated in: اتنولوګ. Publisher: SIL International. اثر ژبه: انګليسي ژبه. ISSN: 1946-9675.

[7b3b74a9b031ec637f5f1e71ef6f7f8f35c81b4b-2] Reference URL: https://iso639-3.sil.org/code/tat.

[e755a4d4fb0284540ebc23a794a0a622db5ed1f4-3] Stated in: The Cambridge Encyclopedia of Language. Page(s): 307. Publisher: Cambridge University Press. د خپرولو نیټه: ۱۹۸۷. ليکوال: David Crystal.

[f6471441ef71df700f30f6303b9b5b15536d1fff-4] ۴٫۰۰ ^۴٫۰۱ ^۴٫۰۲ ^۴٫۰۳ ^۴٫۰۴ ^۴٫۰۵ ^۴٫۰۶ ^۴٫۰۷ ^۴٫۰۸ ^۴٫۰۹ Reference URL: http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04_07.xlsДанные.

[ed51edbfa5f1397cea74bcc3137b209ec13a2054-5] Document file on Wikimedia Commons: %D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B8%D0%BD%20%D0%90%D0%B7%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B0%20%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%201778.pdf.

[feb5f9ed6b7f2847508897311e539ba8791d7379-6] Stated in: Ethnologue: Languages of the World, 18th Edition. Retrieved: ۷ مې ۲۰۲۲. Publisher: SIL International. اثر ژبه: انګليسي ژبه. د خپرولو نیټه: ۲۰۱۵.

[8bcfb35b8d1d20e0c0f310c4b88f4e336c3d9ce7-7] "اتنولوګ" (په انګليسي ژبه ). SIL International. لاسرسي‌نېټه ۱۰ مې ۲۰۱۹. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); تحقق من التاريخ في: |access-date= (لارښود)ساتنه CS1: ناپېژانده ژبه (link)

[56b370ad342ff9d47a4119b3f53f894995cea4b7-8] "Language". منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)

[1a0f053ea246293b6663cff06c50a097d9961d84-9] "ScriptSource - Russian Federation". لاسرسي‌نېټه ۲۱ اگسټ ۲۰۲۳. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); تحقق من التاريخ في: |access-date= (لارښود)

[e16-10] کينډۍ:Ethnologue16

[11] "آرشیف کاپي". د اصلي آرشيف څخه پر ۰۴ نومبر ۲۰۰۶ باندې. لاسرسي‌نېټه ۱۱ اکتوبر ۲۰۲۲. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)

[12] . 6. Владение языками (кроме русского) населением отдельных национальностей по республикам, автономной области и автономным округам Российской Федерации(Knowledge of languages other than Russian by the population of republics

[13] Татарский язык в Интернете: информация о методах и средствах обучения

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]